apostaktirio.gr • Συνέντευξη με τον Γιάννη Φιλιππίδη με αφορμή το νέο του μυθιστόρημα “Εκείνος που άκουγε τις επιθυμίες των άλλων” στην Ελένη Παπακώστα

1. Η επιλογή των “ιδιαίτερων” ονομάτων των ηρώων σας, όπως Γαβριήλ (που σημαίνει στα εβραϊκά άνθρωπος του Θεού), Αγγελική, Ειρήνη, Ευγενία, Ελπίδα κλπ., επιλέχθηκαν κατόπιν σκέψης και για κάποιο σκοπό ή προέκυψαν τυχαία; 

Πάντα στα βιβλία μου, τα ονόματα των ηρώων είναι επιλεγμένα από μένα.  Οι λόγοι είναι συχνά διαφορετικοί, αλλά θέλω να δίνω ένα παραπανίσιο στίγμα στους χάρτινους ήρωές μου, που μόνο σαν τέτοιους δεν τους βλέπω, τουλάχιστον πριν αλλά και κατά τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος. Άλλοτε είναι η εξυπηρέτηση ενός ρόλου, στη μάνα Ευγενία για παράδειγμα, το όνομα έχει κυριολεκτική ουσία στο πρόσωπο της, στην περίπτωση πάλι της Ειρήνης, το όνομα διαστρέφεται σαν λέξη και σαν αξία κι εδώ, η χρήση του είναι κωμικά καταχρηστική. Στον κεντρικό μου ήρωα Γαβριήλ ωστόσο –όπως και στην Αγγελική του– η εβραϊκή σημασία του ονόματος του, είναι σύμφωνη με το δικό μου θυμικό, μιας και για μένα, αυτός ο άνθρωπος έχει γεννηθεί για να λειτουργεί για το καλό, ν’ αξιοποιεί το χάρισμά του για να κάνει τους αγαπημένους του πιο ευτυχισμένους, είναι σαν ψυχή, προσανατολισμένος προς το καλό και το φως. Αν χρησιμοποιούσε το χάρισμά του με δόλο, σίγουρα θα τον είχα ονομάσει αλλιώς. Να και κάτι, που δεν είχα ως τώρα σκεφτεί…

2. Ο κεντρικός ήρωας Γαβριήλ έχει μια μοναδική ικανότητα. Ακούει τις επιθυμίες των άλλων. Γιατί επιλέξατε να δώσετε στο Γαβριήλ αυτήν την ικανότητα; Μήπως τελικά δεν είναι πάντα χάρισμα, αλλά κάποιες φορές κατάρα;

Αναμετρήθηκα πολύ με τον εαυτό μου. Η ιδέα, η πρώτη σπίθα, μου υπαγόρευε ότι θέλω να γράψω για κάποιον με την ίδια ηλικία, την ίδια παιδική γειτονιά και πολλές όμοιες ίσως απόψεις για την ίδια τη ζωή, το ένστικτό μου μού υπαγόρευε, ότι δουλεύοντας με το ίδιο μου το θυμικό, μπορώ να ακολουθήσω πιο εσωτερικά μονοπάτια της ψυχής. Διάλεξα ο ίδιος αυτό το χάρισμα. Αναρωτήθηκα, τι χάρισμα θα ‘θελα εγώ, αν μου δινόταν μια τέτοια ευκαιρία να διαλέξω. Θα ‘θελα να γνωρίζω το μέλλον ας πούμε; Εμένα προσωπικά, κάτι τέτοιο θα με οδηγούσε σε απόλυτη τρέλα. Η αναζήτηση του χαρίσματος κράτησε καιρό. Και μια ιδανική προσωπική στιγμή έμπνευσης, σκέφτηκα, πως αν μπορούσα να ακούσω τις σκέψεις των δικών μου αγαπημένων, θα μπορούσα σίγουρα να ‘χω μια πιο όμορφη για μένα και κείνους ζωή. Τότε ξεκίνησα να γράφω και το βιβλίο. Ωστόσο, κάθε ταλέντο μας, χάρισμα εν προκειμένω, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το καλό ή να αξιοποιηθεί με δόλο. Σ’ αυτή την περίπτωση, θα το θεωρούσα και γω, πράγματι κατάρα, εσωτερική αποδόμηση του ήρωα, δε θα ‘θελα ποτέ να σπαταλήσω αμέτρητο χρόνο συγγραφής ή διανόησης για λογαριασμό του, μιας και δε θα μπορούσα σαν Γιάννης, να δικαιολογήσω τη ροπή του προς το σκοτάδι.

3. Πιστεύετε στο μεταφυσικό;

Μάλλον ναι. Πιστεύω πρώτ’ απ’ όλα στην ισορροπία αυτού του σύμπαντος, του κόσμου μας, των σχέσεών μας με τους άλλους στο πιο κλειστό μας περιβάλλον, όσο μικρό κι αν είναι αυτό. Πιστεύω επίσης, ότι υπάρχουν ενεργειακές δυνάμεις, που αδυνατεί να «φτάσει» ακόμα ο ανθρώπινος νους, που συνεχώς εξελίσσεται. Γνωρίζω ότι, αν εξυπηρετείς το καλό, το καλό σ’ επιβραβεύει, σε κάνει πλουσιότερο απ’ όσο αν είχες στ’ αλήθεια έναν φορτωμένο τραπεζικό λογαριασμό. Συνέβησαν τόσα πολλά θαυμαστά σε μένα τα τελευταία αρκετά χρόνια και μάλιστα στην ώρα τους, που τείνω να πιστέψω ότι τίποτε δεν γίνεται τυχαία, όλα κάποτε εξυπηρετούν κάποιο σκοπό. Και μιλάω πρώτιστα για τη δική μου ζωή. Γιατί έχει συμβεί, να νιώθω πολλές φορές ένα μαγικό χέρι να με προφυλάσσει, να με ανεβάζει ψηλότερα άλλες φορές. Δε γνωρίζω ποια είναι ακριβώς αυτή η δύναμη, αλλά έχω ευεργετηθεί πολλές φορές απ’ αυτήν.

4. Τι θα θέλατε να μεταλαμπαδεύσετε στο αναγνωστικό σας κοινό με αυτό το βιβλίο σας;

Θα ‘θελα, πέρα από ένα δυνατό ανάγνωσμα, να τους αφήσω με την συνειδητοποίηση ότι κι οι ίδιοι μπορούν να γίνουν –ν’ ακούσουν, όπως λέω μεταφορικά στο βιβλίο– τις επιθυμίες των δικών τους αγαπημένων. Ως ένα βαθμό, δε χρειάζεται να ‘χουμε άπαντες και άπασες το χάρισμα. Αρκεί να κοιτάξουμε τα βλέμματά τους, ν’ ακούσουμε τα θέλω τους, που συχνά προσπερνάμε στη ροή των καθημερινών γεγονότων. Και να κάνουμε έτσι ότι μπορούμε, για να φέρουμε περισσότερη ευτυχία στους γύρω μας. Δυόμισι χρόνια πριν ξεκινήσω να γράφω αυτό το βιβλίο, πάλευα να βιώσω, προσπαθούσα, ενσυναισθανόμουν τους ανθρώπους που με περιέβαλλαν. Και μόνο κακό δεν μου έκανε αυτό.

5. Ο Γαβριήλ μετά το ατύχημα της γυναίκας του, Αγγελικής, αποφασίζει να αποτυπώνει κάθε μέρα τις σκέψεις του, πραγματοποιώντας μ’ αυτόν τον τρόπο ένα είδος ψυχοθεραπείας. Σε σας πώς δρα η συγγραφή βιβλίων;

Το ίδιο ψυχοθεραπευτικά όσο και στην περίπτωση του Γαβριήλ. Συνήθως αναζητώ το φως, το εγείρω, το επικαλούμαι μέσα μου ακόμα και σε σκοτεινές περιόδους. Κι όταν καταφέρω να το βγάλω στην επιφάνεια, τότε το αφήνω να με πλημμυρίσει. Κι είναι τότε η στιγμή, που γράφοντας, κατευθύνω εμένα πρώτιστα, μετά τους αναγνώστες, να δουν τη ζωή με θετικό πρόσημο. Θέλω στο τέλος της δικής μου συγγραφής, αλλά και στο τέλος της ανάγνωσης ενός δικού μου βιβλίου, ο αναγνώστης να επιστρέφει στην καθημερινότητά του, με καινούργιες φορτισμένες θετικά μπαταρίες, ίσως και με καλύτερη οπτική για όσα βλέπει γύρω του ή βιώνει.

6. Στο μυθιστόρημά σας  ο Γαβριήλ θα μπορούσε να θεωρηθεί ο ιδανικός σύντροφος για πολλές γυναίκες: άνθρωπος με κατανόηση, αφοσίωση, με αστέρευτη αγάπη προς τη γυναίκα του, σωστός πατέρας. Πιστεύετε ότι συναντάμε συχνά τέτοιου είδους άνδρες;

Δε θα ‘ναι πολύ συμφέρουσα, η άποψή μου για το αντρικό φύλο. Πράγματι οι άντρες συνήθως είμαστε λιγότερο ευαίσθητοι, χωρίς τεντωμένες συναισθηματικά κεραίες όπως και όσο οι γυναίκες, που έχετε μια ολότελα διαφορετική και προσωπική για την καθεμιά από σας, άποψη για τον κόσμο που σας περιβάλλει. Αλλά θα υπερασπιστώ ως ένα βαθμό και τους άντρες. Γιατί ο κοινωνικός ή επαγγελματικός τους δυναμικός προσανατολισμός συχνά υπερμεγενθύνει το συναισθηματικό τους έλλειμμα. Έχω εξαιρετικούς φίλους, δημιουργούς, συνεργάτες, που ‘ναι εξαιρετικοί οικογενειάρχες, ευαίσθητοι όσο κι ο Γαβριήλ μου, ευάλωτοι χωρίς να μπορούν να το εκφράσουν όπως οι γυναίκες σύντροφοί τους, ευαίσθητοι ωστόσο, έχουν κι αυτοί αλλιώτικη εικόνα για τον κόσμο έχοντας τον αρχέγονο ρόλο του προστάτη-κυνηγού σε μια κοινωνική ζούγκλα, που δεν άφησε αλώβητες βέβαια, ούτε τις γυναίκες. Ωστόσο, η τέχνη της πεζογραφίας, οφείλει πάντα να ‘ναι υπερβατική, οι ήρωες πρέπει να ‘ναι δέκα πόντους ψηλότεροι από το κανονικό ή να ίπτανται από το έδαφος, τόσο λίγο, όσο να μπορούμε να διακρίνουμε τα πάντα σ’ αυτούς. Έτσι ο Γαβριήλ εκφράζει το απόλυτο αντρικό μοντέλο ευαισθησίας, μια κατηγορία αντρών, που μπορεί να σπανίζει, αλλά, κατά την προσωπική μου στατιστική, δε σπανίζει όσο συνηθίζουμε να λέμε. Θα προσθέσω όμως εδώ, ένα φαινόμενο που παρατηρήθηκε μετά την ανάγνωση του βιβλίου από πάμπολλες φίλες αναγνώστριες. Έκαναν την ίδια αυθόρμητη κίνηση και μου το ‘λεγαν την εποχή των καλοκαιρινών φεστιβάλ βιβλίου ή μου το ‘γραφαν ηλεκτρονικά σε μηνύματα: πως αφού διάβασαν το συγκεκριμένο βιβλίο, έπεισαν και τους άντρες τους να το διαβάσουν. Κι αυτό είναι κάτι που με κάνει παραπάνω χαρούμενο. Γιατί χρέος ενός συγγραφέα δεν είναι μόνο να προβάλλει εγκληματικά στοιχεία ή πρότυπα, χάριν της γραπτής ψυχαγωγίας, αλλά και μοντέλα, που όπως είπα και παραπάνω, μας οδηγούν προς το φως, επιχειρούν να μας κάνουν καλύτερους.

7. Μπορεί η αγάπη ενός ζευγαριού να διαρκέσει στο χρόνο και να μη φθαρεί εξαιτίας της καθημερινότητας; Ποια θα ήταν η ιδανική “συνταγή” για αυτό;

Είναι μεγάλη η κουβέντα που ξεκινάμε σ’ αυτό το σημείο. Προσωπικά, θα διαχωρίσω τα ζευγάρια, ανάμεσα σ’ αυτά που συναντιούνται ή ερωτεύονται ευκαιριακά και δίχως καν συναισθηματικά κριτήρια και σ’ αυτά, που λες κι είναι κάρμα τους να συναντηθούν, γιατί συμβαίνει να ταιριάζουν πολύ, να συμπαθούν και να αντιπαθούν όμοια πράγματα ή ν’ αλληλοσυμπληρώνονται, ακόμα κι αν έχουν μεταξύ τους αντιθέσεις στο χαρακτήρα. Αυτά για μένα είναι τα οριστικά ζευγάρια και μια τέτοια σχέση βιώνω από τα είκοσί μου χρόνια κι έγινα κιόλας σαράντα επτά. Ωστόσο, ακόμα και σ’ αυτή την περίπτωση, η πίστη, η ζωή μεταξύ τους χωρίς μυστικά, η καλή πρόθεση να τα βρουν με τις αντιθέσεις τους, θα ορίσουν το κοινό ή όχι μέλλον τους. Αυτές οι πιο δεμένες σχέσεις εξάλλου κάνουν τους συντρόφους πιο απαιτητικούς, βαθαίνουν ολοένα, δένουν τους ανθρώπους μεταξύ τους περισσότερο. Θα πρέπει να το σπουδάσουν για χρόνια, αλλά αξίζει ακόμα και μέσα από δυναμικές αναμετρήσεις, να σταθούν όρθιοι ξανά με δυαδικότητα τόση όση, είναι αναγκαία για να αφήνει τη διαφορετικότητά τους ν’ αναπνέει. Γιατί κατά τα άλλα, το ζευγάρι αποτελεί στην ουσία του, μονάδα, μη ξεχνάμε ότι περιγράφεται σε ουδέτερο γένος και σαν οντότητα μοναδική, του ενός.

8. Ποιοι είναι οι κύριοι προβληματισμοί σας ως άνθρωπος; Θέλετε μέσω των μυθιστορημάτων σας να τους περνάτε και στους αναγνώστες σας;

Οι προβληματισμοί στο μυαλό ενός σεσημασμένου και κατ’ επανάληψιν συγγραφέα, είναι έννοια απροσμέτρητη. Σπούδασα θέατρο για να προσεγγίσω την ανθρώπινη ψυχή. Αλλά η παιδική μου παρόρμηση, το να γράφω τα δικά μου παιδικά πεζά σε νεαρή ηλικία, υπερίσχυσε της ματαιοδοξίας μου για το φαίνεσθαι, μιας δουλειάς που ως τότε είχα διαλέξει ν’ αφοσιωθώ, προκειμένου να γίνω εργάτης της αληθινής θεατρικής τέχνης, όχι του καθημερινού ενσήμου. Έτσι επέστρεψα στη συγγραφή. Εκεί, ήμουν εγώ ο σκηνοθέτης, ο ηθοποιός, ο σκηνογράφος, όλη η παραγωγή μαζί. Η περιπέτεια με την πεζογραφία είχε ξεκινήσει. Κλείνουν είκοσι χρόνια από τότε που άρχισα ξανά να ασχολούμαι σαν ενήλικας και συστηματικά. Τα ερωτηματικά μου για την ανθρώπινη ψυχή, θα ‘ναι για πάντα απρόβλεπτα, ατελείωτα και πάντα σημαντικά. Εκεί εστιάζουν τα βιβλία μου. Αλλά δεν είναι όλα τους μυθιστορήματα. Υπάρχουν δυο βιβλία ήδη ως τώρα, που η αποδοχή τους από το κοινό, με ελευθέρωσε να γράψω ανεξάρτητα πεζά με άξονες, τη ζωή στο ένα και την ελευθερία που χάνουμε στο άλλο («Ζωή με λες» και «Κωδικός ελευθερία»). Η κοινωνία γύρω μου περιγράφεται, οι πολιτικές και διεθνιστικές μου θέσεις το ίδιο, χωρίς αυτό να ‘χει ποτέ χαρακτήρα κομματικά χρωματισμένο, δεν είναι για μένα αναγκαίο, τουναντίον. Αλλά κι οι συγγραφείς, σε μια τόσο δύσκολη εποχή, οφείλουμε να υποδείξουμε το φως στο τούνελ ή τουλάχιστον τις αξίες που πρέπει να διατηρήσουμε σαν άνθρωποι, ζωντανές. Έχουν ήδη πολλοί ημιμαθείς γράψει κι αναρωτηθεί ως τώρα, τι θέση παίρνει ο πνευματικός κόσμος, που θεωρούν εξαφανισμένο, μη τυχόν και χαρακτηριστούν ότι γέρνουν από δω ή από κει και χάσουν μέρος από το κοινό τους. Εδώ είμαστε λοιπόν, με τα βιβλία που φωτογραφίζουν για μας και τον ιστορικό του μέλλοντος καθετί, ας μας ψάξουν, ας μας βρουν, ας μας διαβάσουν κι ας μας κρίνουν.

9. Με ποια κριτήρια δημιουργείτε τους ήρωές σας;

Είναι αναγκαίο να τους ερωτευθώ. Γι’ αυτό συχνότερα οι κεντρικές μου ηρωίδες είναι γυναίκες, εσείς οι γυναίκες εξάλλου είστε η γέννα κι η αιωνιότητα αυτού του κόσμου και βέβαια, δεν αναφέρομαι μόνο στη διαιώνιση του είδους, αλλά και στην φαντασία, την ενορατική σκέψη, το δυνατό συναίσθημα. Αλλιώς, πρέπει να ερωτευθώ ένα πρωτότυπο θέμα. Αλλά κι εκεί, πρέπει πρώτα ν’ αγαπήσω τα πρόσωπα του κάθε επόμενου βιβλίου. Να ντυθώ τα ρούχα τους, να νιώσω το σφυγμό τους, διαδικασία που μπορεί να κρατήσει χρόνια μέσα μου. Όταν όμως έρχεται ο καιρός να γράψω έχω ήδη τους χαρακτήρες. Έπειτα τους δίνω τον χρόνο, να γράψουν οι ίδιοι, τη δική τους μυθιστορία.

10. Ετοιμάζετε κάτι μελλοντικά; Αν ναι, περί τίνος πρόκειται;

Αυτή την εποχή αισθάνομαι ότι έχω ολοκληρώσει έναν κύκλο συγγραφής, που συμπεριλαμβάνει κατά βάση μυθιστορήματα που απέκτησαν με τον καιρό χαρακτήρα «ευπώλητων», αλλά και διηγήματα, τα δυο βιβλία που περιέγραψα πάνω που αποτελούν την πεζογραφία της δικής μας ζωής, ακόμα κι ένα θεατρικό έργο. Πλήρης αισθάνομαι σαν δημιουργός. Κι αφήνω μέσα μου τον χρόνο, να λειτουργήσει κατευναστικά, το τελευταίο βιβλίο με κούρασε, γραφόταν καθημερινά για χρόνια. Ιδέες για ένα επόμενο δυναμικό μυθιστόρημα, υπάρχουν. Αλλά μου δίνω χρόνο, να τις αφήσω να κατασταλάξουν μέσα μου, να ωριμάσουν, να δω ποια μπορώ ν’ αγαπήσω περισσότερο. Όχι πως θα κρατήσει για πολύ αυτό. Η συγγραφή είναι συνθήκη εξάρτησης. Αν δε γράψεις για καιρό, κινδυνεύεις από ψυχικά φαινόμενα. Και από το τέλος Μάρτη που παρέδωσα το δέκατό μου βιβλίο για το τυπογραφείο, έχει περάσει ήδη μέσα μου αρκετός καιρός. Έχω αρχίσει να βγάζω τα πρώτα μου στερητικά… 

 Σας ευχαριστώ για τις ουσιώδεις απαντήσεις σας και σας εύχομαι καλή συνέχεια στο συγγραφικό σας έργο.

Παπακώστα Ελένη

Πτυχιούχος Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ.

Πηγή: apostaktirio.gr