Παρακολουθήστε τον.Αξίζει να παλεύουμε για όσα αγαπάμε; Για κάποιους αυτή η πάλη είναι μονόδρομος. Όπως για τον Γιάννη Φιλιππίδη. Ανήκει στους ανθρώπους που μοιάζουν να είναι πιο αφυπνισμένοι, πιο έντονοι, πιο ζωντανοί, πιο παθιασμένοι, πιο αφοσιωμένοι από τους περισσότερους από εμάς. Στο τρίτο του μυθιστόρημα, το "Κρατάς μυστικό;", που κυκλοφορεί από το νέο εκδοτικό οίκο "Άνεμος εκδοτική", μας εξιστορεί τη ζωή ενός άφοβου κοριτσιού που δείχνει να έχει στοιχειώσει τα πιο απλά και τα πιο παράτολμα όνειρά του. Να μένουν καλά κρυμμένες κάποιες αλήθεις είναι η μοναδική πρακτική που ενδείκνυται ως λύση; Να ζήσεις όπως ονειρεύτητες είναι εφικτό; Πόσες επιπλοκές θα προκληθούν σε μια ζωή που στήνεται στα ψέματα; Ανθρωπιστής, ενίοτε σπαρακτικός και απροσδόκητος, ο ακριβός και ιδανικός Γιάννης Φιλιππίδης μας παραδίδει ένα βιβλίο ποιητικό, σπάνιας γλωσσικής έντασης, απαιτητικό, που μιλάει για την έννοια του μοιραίου.
Το cat is art ευχαριστεί τους Νικόλα Τελλίδη, Rene Revach και Γιάννη Μάνο για τις φωτογραφίες.
Το τρίτο σου μυθιστόρημα λοιπόν, Γιάννη, «Κρατάς μυστικό;». Κρατάς μυστικά εσύ; Ποια είναι η σχέση σου με την ειλικρίνεια;
* Μυστικά κρατάω σπάνια, μόνο όταν η αποκάλυψή τους κινδυνεύει να πληγώσει καίριαή να επηρεάσει αρνητικά τις ζωές αγαπημένων προσώπων μου. Εκεί στέκομαι είναι η αλήθεια προβληματισμένος, κομπιάζω. Σ’ όλες τις άλλες περιπτώσεις, σκέφτομαι πως η ειλικρίνεια είναι ο μόνος μας δρόμος. Δεν έχουμε αρκετό χρόνο, φοβάμαι, για ψέματα κι υποκριτικές φιοριτούρες. Η ζωή μας –που, όπως συνηθίζω να λέω, είναι μία το πολύ για τον καθένα μας κι έχουμε ήδη ζήσει περισσότερη ίσως κι από τη μισή- η ζωή μας λοιπόν, είναι γοητευτική μονάχα όταν είναι διάφανη σα γυαλί. Το ψέμα κι η μυστικοπάθεια σαν καθημερινή πρακτική είναι ένας λαβύρινθος, που σε βυθίζει όλο και πιο μέσα στα ανήλιαγα μονοπάτια του, δεν βγάζει προς τη φωτεινή έξοδο. (Φωτογραφία: Νικόλας Τελλίδης).
Αυτό παθαίνει κι η Άννα, η ηρωίδα του τρίτου σου βιβλίου; Συνήθως οι ηρωίδες που ζωντανεύουν στα βιβλία σου είναι ιδιαίτερα δυναμικές.
* Ονειρεύομαι ότι τα πρόσωπα που περιγράφω, βρίσκουν τελικά το δρόμο τους προς το φως,το καλύτερο, το στόχο τους ή το μέλλον που αργεί, αλλά εν τέλει ίσως και να ‘ρχεται. Έτσι ήταν η Βασιλική της «Μυρωδιάς σου στα σεντόνια μου», έτσι ήταν τα πρόσωπα από το «Αχ» -το δεύτερο βιβλίο μου- σ’ αυτό το πλαίσιο κινούνται κι οι δύο κεντρικές ηρωίδες του «Κρατάς μυστικό;», η κόρη Άννα κι η μάνα Αλεξάνδρα. Η Άννα αναγκάζεται από τις συνθήκες να στήσει το σκηνικό μιας ολόκληρης ζωής στα ψέματα. Η σύμβαση τού να ζει μια ζωή παράλληλη και ψεύτικη έχει αγαθό κίνητρο, να σώσει τον εαυτό της και τη μάνα από αφανισμό οικονομικό και κατ’ επέκταση συνολικό. Ενέχει έναν φόβο παιδικό η απόγνωσή της, όταν η Αλεξάνδρα σταματά να παράγει μισθό προς όφελός τους. Ο πατέρας τις έχει εγκαταλείψει ένα χρόνο πριν για μια άλλη πατρίδα και γλώσσα, για μια άλλη οικογένεια, το παιδί βρίσκεται σε απόγνωση. Τότε ένα μακρύ κοφτερό μαχαίρι κι η ζωή που οργανώνεται στο περιθώριο της πραγματικής, φαντάζει η μόνη λύση, ίσως μ’ έναν τρόπο και να ‘ναι. Αλλά θα ξετυλίξει ένα κουβάρι από απρόβλεπτες επιπλοκές. Όλο αυτό το ντεκόρ που δεν έχει πραγματική υφή κι υπόσταση, θα προκαλέσει πολλά. Κι έχει ενδιαφέρον να το δούμε να συμβαίνει.
Μια μάνα συνήθως μπορεί να κάνει πολλά. Η Αλεξάνδρα γιατί δε βοηθάει;
Είναι ο οικονομικός πλούτος αξία στη ζωή μας; Πώς τ’ αντιλαμβάνεται τελικά ο αναγνώστης σ’ ένα τέτοιο βιβλίο, κατά βάσιν ανθρώπινο; Ζούμε σε μια εποχή, κατά την οποία μιλάμε συνεχώς γι’ αυτό. Αλλάζει τις ζωές μας τελικά; Έχει τόση αξία όση του δίνουμε;
* Και βέβαια όχι, απαντάω πρώτ’ απ’ όλα προσωπικά σα Γιάννης, ανθρώπινα. Το χρήμα δεν ορίζει το μέλλον μας, δεν προστατεύει από ασθένεια, δεν επιλέγει για λογαριασμό μας τον ιδανικό σύντροφο, δε φέρνει κοντά μας φίλους, όσο κι αν συχνά τείνουμε να πιστέψουμε στο αντίθετο. Συχνά όμως, είναι το μέσο για να υποφέρουμε λιγότερα, να ζούμε πιο ασφαλείς, να ‘ναι οι φόβοι μας τόσο μικροί, που να τους αντέχουμε. Στο 2010, το 2011 ή τα επόμενα χρόνια, θα συνεχίσουμε να αγωνιούμε για πολλά. Το «Κρατάς μυστικό;» είναι ένα μυθιστόρημα που δεν έρχεται να μας διδάξει το παραμικρό, δεν είναι τέτοια η οπτική μου, ποτέ. Θέλει όμως να μας ψιθυρίσει, ότι η ζωή κρύβεται και φανερώνεται τελικά αλλού.
Πού βρίσκεται η ζωή; Πώς εστιάζει πάνω της η σύγχρονη ελληνική πεζογραφία;
Θέλεις να μου το αναλύσεις αυτό;
* Γιατί σκιτσάρει κι εντρυφεί στις ζωές δύο γυναικών, που πρόκειται να παλέψουν για καθετί κι είναι εντελώς αποφασισμένες, το κάνουν και το απολαμβάνουμε σαν αναγνώστες, αυτό τουλάχιστον προσπάθησα εγώ να περάσω. Είναι η Αλεξάνδρα, που ξεκινάει από μια μικρή πόλη της βόρειας Ελλάδας χρόνια πριν, αλλά κι η Άννα, που αποφασίζει να διαμορφώσει τις συνθήκες γύρω της, να ζωγραφίσει ένα μέλλον, που αξίζουν να ‘χουν η ίδια κι η μάνα της. Περισσότερα δεν πρέπει να πω, θα δούμε τι θα συμβεί.
Οι άντρες τι ρόλο παίζουν σ’ ένα μυθιστόρημα σαν αυτό;
* Ένα κομμάτι του αναγνωστικού κοινού συχνά απορεί για τον τρόπο, που προσεγγίζω το άλλο φύλο. Δεν είναι αφύσικο, αν αναλογιστείτε πως η επαγγελματική μου θητεία κι η σπουδή μου πάνω στο θέατρο, μου δίδαξαν να ντύνομαι τα πρόσωπα που υποδύομαι, άρα παλεύω να εντρυφήσω. Στην υποκριτική μαθαίνουμε πως οι ρόλοι στήνονται από το μηδέν. Εξίσου μαθαίνουμε πως η ζωή στηρίζεται σε γραπτούς κι άγραφους νόμους.
Τι εκφράζουν οι ανδρικοί ρόλοι στο «Κρατάς μυστικό»;
Με παραπέμπεις σε όρους θεατρικούς. Το δίκαιο των υπέρτατων αξιών αναδεικνύεται; Οι κακοί τιμωρούνται στο τέλος; Υπάρχει από μηχανής θεός σ’ αυτό το βιβλίο;
* Λειτουργώ έτσι κι αλλιώς βάσει νόμων που μας αφορούν σε ψυχικό επίπεδο. Αλλά στα μυθιστορήματά μου, οι χάρτινοι ήρωες αντιγράφουν τη ζωή με ακρίβεια και την υπερβαίνουν. Αλλά δεν κερδίζουν πάντα. Αλλ’ αυτό δε διδάσκει, δε μας προσφέρει λιγότερα. Ο αγώνας των ηρώων έρχεται να καταδείξει ότι η ζωή αξίζει να παλεύεται, δε γίνεται αλλιώς. Ακόμα κι αν συχνά δε δικαιωνόμαστε δεν υπάρχει άλλη λύση, η ζωή είναι όμορφη στη διαδρομή της μονάχα στην περίπτωση που είναι κυριολεκτική κι αυτό ενέχει δράση, πάλη, συναίσθηση.
Στο μυθιστόρημα υπάρχει κι ένα ακόμη πρόσωπο, σκοτεινό θα έλεγα.
* Συχνά προσευχόμαστε ή ευχόμαστε να δώσει τη λύση ένας από μηχανής θεός. Σ’ αυτό το μυθιστόρημα, έπαιξα μ’ αυτή την αρχέγονη ισορροπία. Όχι μόνο δεν υπάρχει λύση εξ ουρανού, αντ’ αυτού, επιβάρυνα τις ζωές των ηρωίδων μας μ’ ένα επιπρόσθετο βάσανο. Που ακούει στ’ όνομα Λαμπρινή και μόνο τέτοια δεν είναι. Είναι η μαύρη τρύπα σ’ ένα μυθιστόρημα σαν αυτό. Εγώ -επιτέλους- βρήκα την ευκαιρία να βουτήξω μέσα σ’ έναν αληθινά σκοτεινό ψυχισμό -κάτι που αποφεύγω χαρακτηριστικά, γιατί έχω νιώσει στο παρελθόν ότι με κάνει δυστυχή- κι οι αναγνώστες της πρώτης και δεύτερης έκδοσης του βιβλίου, βρήκαν ένα πρόσωπο, υπέρμετρα γοητευτικό για ν’ αξίζει έναν τόσο μικρό ρόλο. Η υστερόβουλη Λαμπρινή, η γυναίκα που απέρριψε πρώτη τον εαυτό της και μια νύχτα εξαφανίστηκε στα νερά του λιμανιού στο Σίδνεϊ λες και δεν υπήρξε ποτέ, γοητεύει στο βαθμό του να μου ζητάνε να γράψω ένα μυθιστόρημα ευθύς εξαρχής με κείνην σα κεντρικό πρόσωπο.
Γράφεις αυτή την εποχή;
* Όχι με τη συνέπεια που με χαρακτήριζε στο παρελθόν. Πάντα παλεύω να διατηρώ μια σταθερή σχέση με τη γραφή, απ’ την εποχή που σπούδαζα ή δούλευα στο θέατρο, έμαθα πως η ερασιτεχνική σχέση μ’ ένα αντικείμενο, σε καθηλώνει στην ερασιτεχνική κατηγορία, αγωνίζεσαι μεν και πλησιάζεις το αντικείμενο, αλλά παραμένεις περιστασιακός. Η συγγραφή για μένα είναι πολύ πιο ακριβή συνθήκη, είναι μια ιδιαίτερη καλογερική με τους δικούς της νόμους. Διεκδικώντας ωστόσο, το δικαίωμα να υπάρχω στο χώρο του βιβλίου με ουσιαστική παρουσία, δεν μπορώ παρά να εμπλέκομαι συχνά σε περιόδους όπου η πώλησή τους γίνεται η κύρια απασχόλησή μου. Αυτό ευτυχώς, δεν είναι τόσο δυσάρεστο όσο ακούγεται, τουναντίον. (Φωτογραφία: Νικόλας Τελλίδης)
Είναι η κύρια απασχόληση ενός συγγραφέα η πώληση των βιβλίων που γράφει; Δεν καταλήγει να ’ναι ψυχοφθόρο αυτό για ένα δημιουργό που ασχολείται αμιγώς με το πνεύμα; Ένας χώρος παράλληλος από σένα, εξελίσσεται σ’ επαγγελματικό επίπεδο κι ασχολείται με το αντικείμενο της πώλησης.
* Με το χώρο και το αντικείμενο της πώλησης ή της εμπορίας των πνευματικών δικαιωμάτων συχνά συμφωνώ, άλλοτε πάλι διαφωνώ καίρια, αλλάζω χαρακτήρα κι από εσωστρεφές άτομο, αναγκάζομαι να βγω προς τα έξω, να υπερασπιστώ όσα πρεσβεύω. Κι αν ο κοινότοπος -σχεδόν χυδαίος, έτσι όπως χρησιμοποιείται τακτικά- όρος «στην Ελλάδα ζούμε» δε με βρίσκει καθόλου μα καθόλου σύμφωνο, σήμερα εδώ, θα τον επικαλεστώ. Γιατί, ζούμε σε μια κοινωνία, που δε λειτουργεί σωστά ούτε στο επίπεδο του πολιτισμού του πνεύματος και των γραμμάτων. Πληρώνεις διαφήμιση για να κερδίσεις μια διθυραμβική -ή τουλάχιστον κατευθυνόμενη- κριτική, σηκώνεις το τηλέφωνο για να κινητοποιήσεις γνωστούς, αναλαμβάνεις με προσωπική κούραση συχνά και ρίσκο- τμήματα της πώλησης των βιβλίων σου, όπως τις παρουσιάσεις ή τις εκδηλώσεις τους για παράδειγμα, ούτως ώστε να μην το κάνουν άλλοι για λογαριασμό σου, πολύ πιο άκεφα, ανάξια ή πιο κακόβουλα από σένα, αποσκοπώντας τελικά στο κέρδος, κάτι που δεν αποτελεί το εναρκτήριο έναυσμα ενός δημιουργού, έτσι κι αλλιώς. Αλλά στην Ελλάδα του 2011, όπου πολλά πράγματα δε λειτουργούν σωστά, πρέπει ν’ αποδεχτούμε το γεγονός πως, όταν μια εκδοτική επιχείρηση, ένα βιβλιοπωλείο -εμπορική επιχείρηση κι αυτό- ακόμα κι ένα μέσο μαζικής ενημέρωσης -εμπορική επιχείρηση κι αυτά- δεν κάνει σωστά τη δουλειά του, ο δημιουργός οφείλει ν’ αναπληρώσει το κενό της καλόπιστης πώλησης ή της διάδοσης της πληροφορίας με τα δικά του καινούργια ανά εποχή μέσα -το Διαδίκτυο είναι ένα άξιο παράδειγμα- που συχνά είναι πιο έντιμα από τα προϋπάρχοντα.
Μίλησέ μου για το νέο εκδοτικό οίκο, τον «Άνεμο», που ιδρύσατε με συνεργάτες σου.
Βεβαίως.
Ας μείνουμε, λοιπόν, σ' αυτή την τελευταία φράση σου: αξίζει να παλεύουμε για όσα αγαπάμε;
* Και βέβαια, είναι μονόδρομος ο αγώνας μας. Κι όταν δεν είμαστε ικανοί να το κάνουμε, γιατί μοιραία υπάρχουν εποχές που δε νιώθουμε δυνατοί, αξίζει να περιμένουμε. Η διδασκαλία του τύπου «Λόλα, να ένα μήλο», που εμπεριέχει και το αστήριχτο συμπέρασμα πως «ο κόσμος θα ‘ναι για πάντα λαμπερός και όμορφος» είναι μια συνθήκη ζωής, που δε με βρίσκει καθόλου σύμφωνο. Αντ’ αυτού πιστεύω ότι η ζωή κρύβει πολύ και διαρκές χρώμα κι ουσία. Κρύβει πόνο, δυστυχία, αδιέξοδα. Κρύβει όμως κι εκπλήξεις τόσο ευτυχείς, όσο δεν είμαστε ικανοί να προβλέψουμε. Αξίζει λοιπόν να παλεύουμε. Και ν’ αποδεχόμαστε τις δυσκολίες ή τα βάσανα ως φυσικά επόμενα, αξίζει. Στην έννοια ζωή δεν ορίζουμε τα χαρακτηριστικά της, δε λέμε «τη θέλω έτσι κι έτσι» ή «έτσι κι αλλιώς». Προκύπτει κι είναι ωφέλιμο να ‘μαστε κει. Και σε περιόδους που δεν είμαστε ικανοί να παλέψουμε, έχουμε λόγους να μην κατηγορούμε τον εαυτό μας. Αλλά να περιμένουμε. Έτσι όπως η Άννα κι η Αλεξάνδρα, ο Μάρκος ή ο Αντώνης του «Κρατάς μυστικό;» περιμένουν το μέλλον που αργεί. Αλλά στο τέλος θα ‘ρθει τελικά. Κι αν δεν μπορούμε να το ορίσουμε στο σύνολό του, συχνά μπορούμε να το καθορίσουμε καίρια. Κι η έκβαση μιας τέτοιας επερχόμενης εποχής, είναι για μένα ό,τι μπορούμε να αντιληφθούμε σαν άνθρωποι ως ευτυχία.
